Materace przeciwodleżynowe – poradnik dla opiekunów i bliskich

Dlaczego powstają odleżyny

[artykuł sponsorowany] Słabe krążenie krwi i długotrwały ucisk tkanek sprawiają, że powierzchnia skóry stopniowo ulega martwicy, a następnie owrzodzeniu. Miejsca, w których niewielka ilość tkanki tłuszczowej oddziela kość od skóry (pięty, kość krzyżowa, biodra), są szczególnie podatne. U osób starszych proces ten przyspiesza osłabiona elastyczność skóry i mniejsza ruchliwość. Seniorzy i pacjenci unieruchomieni przez chorobę lub uraz bardzo często spędzają wiele godzin w jednej pozycji, dlatego tak ważne jest stosowanie profilaktyki przeciwodleżynowej.

Regularne zmiany ułożenia ciała, ćwiczenia poprawiające ukrwienie i higiena skóry ograniczają ryzyko, ale w wielu przypadkach niezbędny jest specjalny materac, który zastępuje ruch leżącego poprzez cykliczne zmiany punktów podparcia. Prawidłowo dobrany produkt zmniejsza nacisk na tkanki, poprawia krążenie i wspomaga gojenie ran.

Zobacz materace i inne pomoce dla seniora w sklepie dla seniorów ZyjLatwiej.pl

Budowa i zasada działania materaca przeciwodleżynowego

Materac przeciwodleżynowy ma nieco inną konstrukcję niż typowe materace do snu. Jego najważniejszym zadaniem jest rozłożenie nacisku na większą powierzchnię ciała oraz zapobieganie długotrwałemu uciskowi w jednym punkcie. Realizuje się to na kilka sposobów:

• Wyprofilowana powierzchnia piankowa – specjalne nacięcia lub wypustki w piance tworzą tzw. strukturę gofrowaną. Takie wcięcia zmniejszają nacisk na tkanki i poprawiają przepływ krwi.
• Zmiennociśnieniowe komory powietrzne – materace pneumatyczne zasilane pompą elektryczną posiadają szereg komór, które cyklicznie napełniają się powietrzem i opróżniają. Powoduje to tzw. efekt fali: poszczególne partie ciała są kolejno odciążane i masowane. Pompa może być wyposażona w regulację ciśnienia, aby dopasować poziom podparcia do wagi użytkownika.
• Pokrowce paroprzepuszczalne – nowoczesne materace mają membranowe pokrowce. Zapewniają one wentylację, odprowadzają wilgoć i ułatwiają utrzymanie czystości. Nieprzemakalny pokrowiec chroni wkład przed zabrudzeniem i umożliwia dezynfekcję. Zobacz pokrowce i nakładki nieprzemaklane

Rodzaje materacy przeciwodleżynowych

Piankowe (standardowe)

Gąbkowe i gofrowane materace piankowe stosuje się głównie profilaktycznie lub przy niskim stopniu zagrożenia odleżynami. Wkład tworzy pianka wysokoelastyczna, termoelastyczna lub lateksowa, nacinana w kostki lub wypustki. Nacięcia zmniejszają nacisk na tkanki i umożliwiają swobodny przepływ krwi. Materace piankowe są bezobsługowe, ciche, dobrze sprawdzają się na łóżkach z regulacją oparcia i często mają pokrowce zmywalne. Ich wadą jest ograniczona skuteczność przy poważniejszych zmianach i brak dynamicznej zmiany podparcia.

Zmiennociśnieniowe bąbelkowe

Tego typu materace składają się z wielu niewielkich komór przypominających bąbelki. Do zestawu dołączona jest pompa elektryczna z regulacją ciśnienia. Komory napełniane są powietrzem w naprzemiennych cyklach, dzięki czemu nacisk na ciało pacjenta zmienia się co kilka minut. Zmienność podparcia poprawia ukrwienie i zapobiega uciskowi. Materace bąbelkowe przeznaczone są do profilaktyki oraz leczenia wczesnych stadiów odleżyn. Są stosunkowo lekkie, ciche i atrakcyjne cenowo, ale ich trwałość bywa niższa – cienkie komory są bardziej podatne na przebicie, a maksymalne dopuszczalne obciążenie zwykle wynosi około 130 kg.

Zmiennociśnieniowe rurowe

Wersje rurowe są udoskonaloną wersją materacy pneumatycznych. Zamiast bąbelków posiadają równolegle ułożone rury powietrzne. Konstrukcja zapewnia lepszy rozkład nacisku i większą wytrzymałość mechaniczną. Pompka cyklicznie napełnia i opróżnia sąsiednie komory, wytwarzając efekt fali pod ciałem użytkownika. Materace rurowe zalecane są pacjentom z I i II stopniem odleżyn oraz osobom unieruchomionym na dłużej niż miesiąc. W wielu modelach można odłączyć pojedynczy segment, aby odciążyć miejsce istniejącej rany, a dołączony nieprzemakalny pokrowiec ułatwia czyszczenie. Produkty te są droższe i cięższe od materacy bąbelkowych, ale oferują większą trwałość i możliwość wymiany poszczególnych elementów.

Hybrydowe i specjalistyczne

Na rynku dostępne są również materace łączące technologie pneumatyczne z piankową lub żelową, które zwiększają komfort i redukują ryzyko przegrzania. W specjalistycznych placówkach stosuje się systemy dynamiczne sterowane mikroprocesorem, które automatycznie dobierają ciśnienie do wagi pacjenta i zmieniają cykle pracy pompy.

Jak wybrać odpowiedni materac

1. Stan zdrowia i ryzyko odleżyn – profilaktycznie u osób leżących, ale samodzielnie zmieniających pozycję, wystarczą materace piankowe. Przy istniejących ranach lub długotrwałym unieruchomieniu zaleca się modele zmiennociśnieniowe.
2. Maksymalne obciążenie – każdy materac ma dopuszczalną wagę użytkownika; przekroczenie tej wartości może spowodować uszkodzenie. Produkty bąbelkowe zwykle wytrzymują do około 130 kg, rurowe – około 110 kg, a piankowe nawet powyżej 150 kg.
3. Wymiary łóżka – należy dobrać długość i szerokość wkładu do stelaża, zwłaszcza gdy planuje się używać go jako nakładki na standardowy materac.
4. Regulacja ciśnienia i cicha praca pompy – możliwość dopasowania ciśnienia do wagi pacjenta podnosi komfort. Cicha praca pompy jest ważna w nocy, aby nie zakłócać snu.
5. Materiały i pokrowiec – certyfikowane, medyczne PVC lub pianka wysokoelastyczna zapewniają bezpieczeństwo, trwałość i łatwość dezynfekcji. Paroprzepuszczalne pokrowce zapobiegają przegrzewaniu i ułatwiają utrzymanie higieny.
6. Cena i dostępność części – tańsze materace bąbelkowe kosztują około 200 zł, natomiast rurowe powyżej 400 zł. Warto sprawdzić, czy producent oferuje zapasowe segmenty lub zestaw naprawczy.

Przykładowe produkty dostępne w sklepie ZyjŁatwiej.pl

Materac przeciwodleżynowy bąbelkowy

• Rodzaj i działanie – zmiennociśnieniowa nakładka pneumatyczna z kilkudziesięcioma komorami napełnianymi naprzemiennie powietrzem. Pompowanie odbywa się automatycznie, w zestawie znajduje się cicha pompa z regulacją ciśnienia. Dzięki nieregularnemu wypełnianiu poszczególnych komór nacisk na ciało zmienia się co kilka minut, co poprawia krążenie i zapobiega powstawaniu odleżyn.
• Specyfikacja – materac ma 200 cm długości, 90 cm szerokości i ok. 7 cm wysokości; waży ok. 3,5 kg i wytrzymuje obciążenie do 130 kg. Wykonano go z medycznego PVC o grubości 0,3 mm, co zapewnia elastyczność i odporność na odkształcenia. Pompa zasilana jest z sieci 220 V/50 Hz, pobiera 7 W energii, ma wydajność 7–8 l/min, ciśnienie robocze 70–130 mm Hg, a cykl zmiany ciśnienia trwa około 6 minut.
• Korzyści i przeznaczenie – produkt jest cichy, lekki i atrakcyjny cenowo, dlatego poleca się go w profilaktyce oraz w przypadku niewielkich ran u osób przebywających w łóżku w krótszych cyklach. Zestaw naprawczy ułatwia usunięcie ewentualnego przebicia. Należy zwrócić uwagę na maksymalną wagę użytkownika, ponieważ zbyt duże obciążenie może uszkodzić komory.

Materac przeciwodleżynowy rurowy

• Rodzaj i działanie – dynamiczny materac składający się z równolegle ułożonych komór powietrznych. Pompa cyklicznie napełnia i opróżnia sąsiednie rury, wytwarzając efekt fali, co zmniejsza ryzyko ucisku i wspomaga leczenie odleżyn I i II stopnia. Dzięki automatycznej pracy użytkownik lub opiekun nie musi manualnie zmieniać pozycji ciała.
• Specyfikacja – materac ma wymiary 200 × 87 × 11 cm, waży ok. 4,5 kg i jest przeznaczony dla osób do 110 kg. Pompa waży ok. 1,5 kg, pracuje w cyklu około 12 minut, generuje ciśnienie 50–110 mm Hg i przepływ 5–8 l/min. Urządzenie zasilane jest z sieci 220 V ± 10 % 50 Hz i pobiera prąd 0,1 A. Do zestawu dołączony jest zapasowy segment w razie przebicia oraz nieprzemakalny pokrowiec, który ułatwia czyszczenie.
• Korzyści i przeznaczenie – rurowa konstrukcja zapewnia lepszą wentylację i większą trwałość niż materace bąbelkowe. Możliwość odłączenia pojedynczych segmentów pozwala na stałe odciążenie fragmentu ciała w miejscu istniejącej rany. Materac sprawdzi się na łóżkach z regulacją oparcia i jest rekomendowany przy długotrwałej opiece nad osobami obłożnie chorymi. Wadą jest wyższa cena i większa waga zestawu.

Dodatkowe wskazówki dla opiekunów

• Zmiana pozycji – nawet najlepszy materac nie zastąpi regularnych zmian ułożenia pacjenta. Specjaliści zalecają odwracanie osoby leżącej co 2–4 godziny, aby odciążyć poszczególne partie ciała.
• Pielęgnacja skóry – utrzymanie higieny, stosowanie kremów nawilżających i delikatny masaż skóry poprawiają krążenie i elastyczność. Należy też dbać o suchą pościel i przewiewną odzież.
• Żywienie i nawodnienie – odpowiednia dieta bogata w białko, witaminę C i cynk wspiera regenerację tkanek. Stały dostęp do płynów zapobiega odwodnieniu i ułatwia gojenie.
• Konsultacja z lekarzem – wybór materaca warto skonsultować z personelem medycznym. Lekarz lub fizjoterapeuta doradzi, który model najlepiej odpowiada stanowi zdrowia pacjenta, oraz wyjaśni, jak prawidłowo obsługiwać pompę.

Prawidłowe zastosowanie materacy przeciwodleżynowych znacząco poprawia komfort życia osób leżących, zmniejsza ból związany z ranami oraz przyspiesza gojenie. W połączeniu z odpowiednią pielęgnacją i regularną zmianą pozycji pomaga uniknąć poważnych komplikacji. Porównując oferty, warto zwrócić uwagę na parametry techniczne, trwałość i dostępność serwisu, aby zakup służył użytkownikowi jak najdłużej.